Bác sĩ L. L. Zamenhof, một thầy thuốc sống ở phía tây của đế chế Nga đã đề xuất Quốc tế ngữ vào năm 1887, như là một ngôn ngữ quốc tế trung lập. Ông muốn phát triển và thử nghiệm với các đồng nghiệp một ngôn ngữ dễ học, theo quy tắc, để sau đó nó được giới thiệu như như một ngôn ngữ quốc tế thứ hai cho tất mọi người. Zamenhof đã coi một ngôn ngữ là trung lập, nếu nó là sở hứu của mọi người như nhau, không chỉ là một vấn đề thực tế, mà còn góp phần làm dịu những xung đột và thúc đẩy hòa bình.
Esperanto đã đạt được một bước đột phá ban đầu: nó đã trở thành một sinh ngữ xuyên thế hệ, mà hàng chục ngàn người trên toàn thế giới nắm vững. Một số người trong số họ đã tham gia các hội. UEA (Universala Esperanto-Asocio – Hôi Quốc tế ngữ toàn cầu) có các thành viên tại 114 quốc gia. SAT (Sennacieca Asocio Tutmonda – Hội Phi quốc gia Toàn thế giới) , nhỏ hơn, có xấp xỉ 1000 thành viên. Nó là nơi tập họp của những người nói tiếng Esperanto thuộc cánh tả (chủ yếu là xã hội chủ nghĩa, cộng sản, vô chính phủ và chống chủ nghĩa dân tộc), các người nói tiếng Esperanto hoạt động trong lĩnh vực công đoàn và môi trường sinh thái. Esperanto liên tục chứng tỏ khả năng tồn tại của mình. Nó cung cấp nhiều dịch vụ thiết thực cho những người nói ngôn ngữ này.
Thông tin dân chủ ở quy mô toàn cầu
Sự thống trị toàn cầu của một vài ngôn ngữ dựa trên sức mạnh của các quốc gia sử dụng chúng. Các thành viên của các cộng đồng không có đặc quyền ngôn ngữ giao tiếp "từ dưới lên trên” ở mức quốc tế - nhiều hay ít tùy thuộc vào việc họ thông thạo một hoặc nhiều ngôn ngữ bá quyền. Những người không biết bất kỳ ngôn ngữ "chính" nào, phần lớn bị loại trừ khỏi các thông tin liên lạc quốc tế.
Việc chỉ sử dụng một vài ngôn ngữ quốc gia trong quan hệ quốc tế bóp méo sự trao đổi văn hóa và làm lệch dòng chảy của thông tin có lợi cho các tầng lớp ưu tú về kinh tế, chính trị và lãnh đạo tư tưởng của các nước được ưu tiên về mặt ngôn ngữ. Một ngôn ngữ trung lập, dễ học hơn có thể tạo sự bình đẳng và cân bằng.
Một số người theo thuyết định mệnh cam tâm chấp nhận vấn đề ngôn ngữ, và một số người khác kiếm lời từ điều đó bởi vì kiến thức của họ về ngoại ngữ có ích cho sự nghiệp, và mang lại uy tín. Nhưng trước hết, tất cả các tầng lớp cầm quyền của nhiều quốc gia có mọi lý do để duy trì nguyên trạng. Việc hầu hết người làm công ăn lương và toàn bộ dân chúng chỉ biết một thứ tiếng hoặc có kiến thức hạn chế về ngoại ngữ là điều phù hợp với lợi ích của giai cấp thống trị, vì lý do họ ít có khả năng tiếp cận với ý kiến và thông tin từ các nước khác chưa qua sự sàng lọc của các phương tiện thông tin đại chúng mà giải cấp thống trị chi phối. Ngoài ra việc trao đổi trực tiếp với những con người cùng số phận ở các nước khác là rất hạn chế.
“Toàn cầu hóa từ bên dưới", một khái niệm được nâng thành chủ đề thời gian gần đây và là sự đối đáp cho sự toàn cầu hóa từ bên trên, chỉ có thể được thực hành bởi những người có thể nói chuyện với nhau.
Esperanto mang tính quân bình. Thông qua Esperanto, người ta nhằm mục tiêu cho phép các tầng lớp nhân dân rộng rãi trong tất cả các nước giao tiếp trực tiếp với nhau vượt qua các biên giới ngôn ngữ và chính trị. Tiếng Anh, mà nhiều người coi như là ngôn ngữ quốc tế trên thực tế, không làm nổi điều đó ngay cả trong nhóm nhỏ các nước tương đối giàu có với hệ thống trường học được xây dựng hoàn chỉnh. Mặc dù quyền lực tạm thời vẫn còn trong tay những người chống lại việc phổ biến Esperanto, thực tế cho thấy rằng Esperanto ngay hôm nay đã là một phương tiện mà nhờ đó một số người có thiệt thòi về ngôn ngữ có khả năng trở thành song ngữ, trong khi nó là một phương tiện mà nhờ đó mọi người có thể tham gia vào cuộc giao tiếp bình đẳng vượt qua các rào cản ngôn ngữ.
Ngôn ngữ chức năng
Esperanto có thể học được trong khoảng một phần ba thời gian cần thiết cho việc học ngoại ngữ phổ biến nhất. Chữ viết mang tính ngữ âm (một âm thanh = một chữ cái) và ngữ pháp là rất quy tắc. Hệ thống âm thanh đáp ứng với với nguyên tắc của tính quốc tế. Tiếng Esperanto nói có âm thanh giống như tiếng Tây Ban Nha hoặc Ý. Esperanto là một ngôn ngữ chắp dính, trong đó một phần lớn từ vựng là sự kết hợp từ các yếu tố nhỏ hơn. Điều này làm giảm số lượng các yếu tố từ vựng cần phải học. Từ vựng đáp ứng các nguyên tắc tính quốc tế của từ càng cao càng tốt.
Ngôn ngữ thích hợp cho tất cả các mục đích chỉ có thể phát triển trong một quá trình tập thể. Từ gần 100 năm nay đã diễn ra các đại hội và các cuộc họp, tại đó người ta nói tiếng Esperanto. Có hàng chục ngàn đầu sách và vài trăm tạp chí mặc dù nhỏ ra đều đặn bằng Esperanto.
Esperanto thường xuyên trở thành ngôn ngữ gia đình hàng ngày đối với các cặp vợ chồng có nguồn gốc dân tộc khác nhau (và con cái của họ).
Esperanto phát triển cũng như các ngôn ngữ khác – bằng cách vay mượn từ vựng và gọi tên các khái niệm đã sẵn có trong các nguồn ngôn ngữ sẵn có khác – mà không bị mất tính đơn giản và đều đặn tương đối của nó
Trong tương lai, Esperanto sẽ đi tới đâu?
Số người nói Esperanto ở châu Âu là ổn định và đã phát triển đáng kể trong vài thập kỷ qua ở một số khu vực bên ngoài của Châu Âu (Trung Quốc, Iran, châu Phi). Esperanto đã nhận được sự công nhận nhiều hơn điều được biết đến, ngay cả khi Esperanto còn rất xa điều cần thiết để đẩy nó trên phạm vi toàn cầu lên thành ngôn ngữ thứ hai cho tất cả mọi người.
Nghị quyết năm 1954 của UNESCO công nhận một số “thành tựu mà Esperanto đã đạt được trong lĩnh vực trao đổi quốc tế và làm cho các dân tộc xích lại gần nhau” Kể từ đó, Hội Quốc tế ngữ Toàn cầu UEA hợp tác với các tổ chức phi chính phủ trong các nhóm công tác khác nhau của UNESCO. Tổ chức này thậm chí còn khuyến nghị trong năm 1985 quan tâm nhiều hơn vấn đề ngôn ngữ và Esperanto trong các trường học và cao đẳng của các nước thành viên.
Một số nước cho phép Esperanto như là một môn tự chọn trong các trường học. Trường Đại học Budapest có một khoa Esperanto, và các trường đại học khác cung cấp các khóa học bằng và về Esperanto. Chính quyền địa phương phát hành những thông tin du lịch bằng Esperanto, và dịch vụ phát thanh truyền hình quốc tế ở một số nước phát sóng chương trình Quốc tế ngữ hàng ngày hoặc hàng tuần trên làn sóng ngắn hoặc vệ tinh.
Mạng lưới ngày càng dày đặc của truyền thông thế giới, cùng với toàn cầu hóa tư bản chủ nghĩa, đưa ra trong thời gian qua một thách thức ngày càng tăng đối với giai cấp công nhân – những thách thức toàn cầu hóa có ý thức từ bên dưới. Esperanto rất thích hợp để cung cấp kỹ năng có thể mở rộng đầu tiên về ngoại ngữ. Cộng đồng những người sử dụng Esperanto tạo nên một môi trường mà trong đó những yêu cầu của chính sách ngôn ngữ được liên tục phản ánh. Bằng cách đó Esperanto đóng góp phần mình vào công cuộc cải tiến cần thiết nền văn hóa ngôn ngữ của các tầng lớp xã hội ít được ưu đãi nhất. Bất kể tính mong manh của chính sách đẩy mạnh Quốc tế ngữ, bản thân ngôn ngữ đã từ nhiều thập kỷ nay tỏ ra có sức sống và luôn luôn thu hút được những người hâm mộ mới.
Nhiều người thực tế sử dụng Esperanto
Nhiều người sau quá trình học tập Esperanto một cách khiêm tốn đã có được những quan hệ rộng khắp trên quy mô thế giới.. Một số người hoạt động trong các tổ chức. Đa số những người nói Esperanto chú trọng vào những khía cạnh thực tế hơn là chính trị: họ sử dụng các kỹ năng ngôn ngữ của họ trong khi đi du lịch thông qua liên lạc với bạn bè nhờ một trong các danh sách địa chỉ Pasporta Servo (dịch vụ hộ chiếu), trong đó có các địa chỉ của 1364 người từ 89 quốc gia sẵn sàng cho những người nói tiếng Esperanto đi du lịch hoặc nghỉ lễ ở không mất tiền trong một thời gian hạn chế. Quanh năm diễn ra hàng chục cuộc họp quốc tế, hội nghị và các hoạt động giải trí, thường bàn về những yêu cầu xã hội chính trị và văn hóa chính trị.